آزمایش خون یکی از راه‌های مطلع شدن از وضعیت سلامتی افراد است. در این مقاله به مهم‌ترین سوالات در مورد آزمایش خون پرداخته شد که می‌توان با آگاهی از آنها به شناختی درست از وضعیت جسمانی خود دست یافت. دکتر محسن منشدی، متخصص علوم آزمایشگاهی بالینی به سوالات زیر پاسخ داده‌اند.
۱- بهتر است در یک سال چند بار آزمایش خون بدهیم؟
آزمایش خون به‌صورت دوره‌ای برای هر فرد در هر ۶ ماه یک بار جهت اطلاع از وضعیت جسمانی و سلامتی الزامی است. ولی اشخاصی که دچار بیماری‌های خاصی هستند با توجه به نوع بیماری‌شان و تحت نظر پزشک معالج در بازه‌های زمانی کوتاه‌تری آزمایش بدهند.
۲- در چه ساعتی از روز آزمایش بدهیم؟
جواب این سوال بستگی به نوع آزمایش فرد دارد. برای نمونه قند خون باید صبح و ناشتا گرفته شود. اما برخی تست‌ها مثل کورتیزول می‌توانند با نظر پزشک ساعت ۸ صبح یا ۴ بعدازظهر انجام شوند.
۳- شمارش کامل خون چیست؟
شمارش کامل خون یاCBC به بررسی سلول‌های خونی از لحاظ تعداد، سایز، شکل ظاهری آنها و همچنین اندازه‌گیری مقدار هموگلوبین و هماتوکریت گفته می‌شود.
۴- با آزمایش خون می‌توان متوجه کم‌خونی خود شد؟
بله با دادن یک آزمایش ساده CBC و مطالعه کردن پارامترهای آن مثل تعداد گلبول‌های قرمز، میزان هموگلوبین و هماتوکریت خون می‌توان به کم خونی خود پی برد.
۵- با آزمایش خون می‌توان چربی خون را بررسی کرد؟
چنانچه میزان تری گلیسیرید بالای ۴۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر و میزان کلسترول بالای ۲۴۰ میلی گرم در دسی‌لیتر باشد، چربی خون بالا است.
۶- بهتر است در طول سال چند بار آزمایش چربی خون بدهیم؟
افزایش چربی خون از علل اصلی گرفتگی رگ‌های قلب و سایر عروق است. تمامی افراد بالای ۲۰ سال باید حداقل یک بار از لحاظ چربی‌های خون شامل کلسترول تام، کلسترول خوب، کلسترول بد، تری گلیسیرید‌ها بررسی شود. چنانچه نتایج آزمایش طبیعی باشد باید حداقل هر ۵ سال یک بار تا ۴۰ سالگی و بعد از آن هر دو سال یک بار تا ۵۰ سالگی آزمایش داد. از ۵۰ سالگی به بعد نیز سالی یک بار کافی است.
۷- با انجام آزمایش چگونه می‌توان به اختلالات تیروئید پی برد؟
رایج ترین آزمایش برای غده تیروئید، اندازه‌گیری T۳ که میزان طبیعی در بالغین: ۰.۵۲ تا۱.۸۵ نانو گرم در میلی لیتر است. T۴ به میزان طبیعی در افراد بالغ: ۴ تا ۱۳میکروگرم در دسی لیتر و Tsh به میزان طبیعی در بالغین ۰.۳۲ تا ۵.۲ میکرویونیت در میلی متر است. چنانچه تعادل این اعداد به هم بریزد، فرد دچار کم کاری یا پر کاری تیروئید است.
۸- آزمایش چگونه دیابت را مشخص می‌کند؟
قند ناشتا بین ۷۰ تا ۹۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر طبیعی است. اگر این عدد از ۱۲۶ بیشتر بشود، فرد دچار دیابت شده است. همچنین قند بین۱۰۰- ۱۲۶ نیز نشان از مرحله پیش دیابت دارد. آزمایش HbA۱C میزان قند خون بدن در یک دوره زمانی را مشخص می‌کند که اگر از ۹ درصد بیشتر باشد نشان از قند خون بالای بدن است.
۹- در هر سال چند بار آزمایش قند خون بدهیم؟
تمامی افراد بالای ۴۰ سال باید حداقل یک بار آزمایش قند خون بدهند. چنانچه نتیجه طبیعی باشد تکرار آن هر دو سال یک بار تا ۵۰ سالگی الزامی است. پس از ۵۰ سالگی نیز انجام یک آزمایش در سال کافی است. توجه داشته باشید: افراد دارای سابقه دیابت نوع دو در بستگان در درجه اول، شاخص توده بدنی (BMI ۲۵) یا بیشتر، افراد بی‌تحرک، خانم‌های باردار، فشار خون بالای ۱۴ روی۹، میزان کلسترول خوب خون مساوی یا کمتر از ۳۵ و تری گلیسیرید مساوی یا بیشتر از ۲۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر، سابقه کیست‌های متعدد تخمدان و بیماری‌های عروقی باید به‌طور منظم قند خون‌شان بررسی شود.
۱۰- تست‌های مربوط به کبد کدام هستند؟
آزمایش آنزیم‌های کبدی در آزمایش خون، التهاب و آسیب کبد و همچنین عملکرد کبد را مشخص می‌کند. آنزیم‌های کبدی شامل SGOT، SGPT، آلکالین فسفاتاز است. اگر کبد بیمار یا آسیب دیده باشد، سطح آنزیم‌های SGOT، SGPT افزایش می‌یابد. آزمایش عملکرد کبد شامل: PT، INR، آلبومین و بیلی روبین است.
۱۱- تست‌های کلیه کدام‌ها هستند؟
اوره BUN و کراتین CR دو آزمایش روتین برای عملکرد کلیه هستند. چنانچه میزان هر یک از این دو مورد از حد طبیعی بالاتر برود حاکی از کم کاری و اختلالات شدید کلیوی است. بیماران دیالیزی و همچنین افرادی که دچار عفونت کلیه و کم کاری کلیه... هستند باید این تست‌ها را انجام دهند.
۱۲- اسید اوریک چیست و چه افرادی باید از این لحاظ بررسی شوند؟
در افرادی که سنگ کلیه داشته یا افرادی که علائم بیماری نقرس دارند این آزمایش را انجام می‌دهند. مقدار طبیعی برای خانم‌ها ۶/ ۲ - ۱/ ۶ میلی‌گرم در دسی‌لیتر و آقایان ۶/ ۳- ۲/ ۸ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است.
۱۳- اندازه‌گیری هورمون‌ها برای چه افرادی لازم است؟
هورمون‌ها دارای طیف وسیعی هستند. به همین خاطر با توجه به نوع تشخیص هورمون‌های مختلفی برای اندازه‌گیری انتخاب می‌شوند. از جمله هورمون بارداریBHCG، هورمون تیروئید و هورمون‌های جنسی که با توجه به وضعیت فرد درخواست می‌شوند. رایج ترین هورمون‌های جنسی در آقایان PSA جهت بررسی عملکرد پروستات و در خانم‌ها LH و FSH است.
۱۴- آزمایش‌های مواد معدنی مانند کلسیم، فسفر، سدیم، پتاسیم و... برای چه اشخاصی است؟
این آزمایشات برای افرادی که دچار اختلالات متابولیکی هستند مانند کودکان، افراد سالخورده و بانوان در شرایط خاص صورت می‌گیرد.
۱۵- آیا سرطان از آزمایش خون قابل تشخیص است؟
در دنیای پزشکی امروزه امکان پیش‌بینی و بررسی بسیاری از سرطان‌ها به وجود آمده است. خوشبختانه در برخی موارد نیز با انجام دادن تست‌های ساده خاص می‌توان از سرطان‌ها آگاه شد.
۱۶- علت کبودی دست پس از نمونه‌گیری خون چیست؟
این مساله به حساس بودن پوست بیمار، مدت زمان اعمال فشار روی موضع خون‌گیری و صحیح بودن یا نبودن انجام رگ‌گیری توسط نمونه‌گیر مربوط است.
